Đầy bụng, tiêu chảy, đau bụng sau khi ăn sữa – liệu bạn đang bị không dung nạp lactose, hay đây là dấu hiệu của hội chứng ruột kích thích (IBS)? Hai tình trạng này có thể gây triệu chứng khá giống nhau, khiến nhiều người nhầm lẫn và điều trị sai cách.
Vậy chúng có liên quan gì đến nhau không? Bài viết dưới đây PGS.TS.BS. TTUT.Nguyễn Quang Duật – UV Thường vụ BCH Hội Khoa học Tiêu hóa Việt Nam, nguyên Trưởng Khoa Tiêu hóa BVQY 103 – cố vấn chuyên môn của Dược phẩm Tuệ Tĩnh sẽ giúp bạn hiểu rõ mối liên hệ giữa hai vấn đề này, từ đó biết cách kiểm soát sức khỏe tiêu hóa hiệu quả hơn.
Không dung nạp lactose là gì?
Không dung nạp lactose là tình trạng cơ thể thiếu enzyme lactase – loại enzyme giúp phân giải đường lactose trong sữa và các sản phẩm từ sữa (như sữa tươi, sữa chua, phô mai…). Khi không được tiêu hóa, lactose sẽ lên men trong ruột già, sinh ra khí và gây ra các triệu chứng:
- Đầy hơi, chướng bụng
- Tiêu chảy hoặc phân lỏng
- Đau quặn bụng
- Buồn nôn, sôi bụng
Đáng chú ý: Tình trạng này không phải dị ứng sữa. Người không dung nạp lactose vẫn có thể dùng một lượng nhỏ sữa hoặc dùng các sản phẩm đã loại bỏ lactose mà không gây phản ứng mạnh.
Hội chứng ruột kích thích (IBS) là gì?
IBS là một rối loạn chức năng tiêu hóa mãn tính, ảnh hưởng đến ruột già. Dù không gây tổn thương thực thể, IBS lại khiến người bệnh khó chịu kéo dài với các triệu chứng như:
- Đau bụng âm ỉ hoặc quặn từng cơn
- Rối loạn đại tiện: táo bón, tiêu chảy hoặc xen kẽ cả hai
- Đầy hơi, chướng bụng, mót rặn
- Cảm giác đại tiện không hết
Nguyên nhân của IBS khá phức tạp, có thể liên quan đến căng thẳng thần kinh, chế độ ăn, mất cân bằng vi khuẩn đường ruột, hoặc sự nhạy cảm quá mức của hệ tiêu hóa.
Triệu chứng giống nhau, dễ nhầm lẫn
Không dung nạp lactose và IBS có nhiều biểu hiện tương đồng, đặc biệt là:
- Đau bụng
- Chướng bụng, đầy hơi
- Tiêu chảy hoặc phân lỏng
Vì vậy, nhiều người mắc IBS có thể nghĩ rằng họ bị không dung nạp lactose, và ngược lại. Việc nhầm lẫn dễ dẫn đến điều chỉnh ăn uống sai cách, gây ảnh hưởng tiêu hóa nặng hơn.
Không dung nạp lactose có phải là nguyên nhân gây IBS không?
Câu trả lời là: Không trực tiếp, nhưng có mối liên hệ.
Không dung nạp lactose không gây ra hội chứng ruột kích thích, nhưng:
Người mắc IBS thường nhạy cảm với lactose hơn người bình thường.
- Ruột của người bị IBS phản ứng mạnh với những chất gây lên men như lactose, fructose… nên dù không thiếu enzyme lactase nghiêm trọng, họ vẫn bị đầy hơi, đau bụng sau khi ăn sữa.
Không dung nạp lactose có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng IBS.
- Việc tiêu thụ lactose ở người IBS có thể gây tiêu chảy kéo dài, khiến niêm mạc ruột bị kích thích mạnh hơn.
Cả hai tình trạng đều liên quan đến vi khuẩn đường ruột và chế độ ăn uống.
Một số nghiên cứu cho thấy mất cân bằng hệ vi sinh ruột và chế độ ăn chứa nhiều FODMAPs (trong đó có lactose) có thể kích thích triệu chứng IBS. Vì vậy, kiêng lactose là một phần trong chế độ ăn FODMAP thấp – phương pháp được chứng minh giúp kiểm soát tốt IBS.
Làm sao phân biệt: không dung nạp lactose hay IBS?
Bạn có thể căn cứ vào tần suất triệu chứng và tác nhân gây khởi phát để phân biệt:
| Tiêu chí | Không dung nạp lactose | Hội chứng ruột kích thích (IBS) |
| Tác nhân khởi phát | Ăn/uống sữa hoặc sản phẩm chứa lactose | Nhiều yếu tố: ăn uống, stress, nội tiết… |
| Triệu chứng | Đầy hơi, tiêu chảy, đau bụng (sau khi dùng lactose) | Đau bụng mãn tính, rối loạn đại tiện |
| Thời điểm xuất hiện triệu chứng | Thường trong vòng 30 phút – 2 giờ sau ăn sữa | Có thể xuất hiện bất kỳ thời điểm nào |
| Kiểm soát bằng loại bỏ lactose | Có (giảm hoặc hết triệu chứng) | Có thể đỡ nhưng không hết hoàn toàn |
Nếu bạn nghi ngờ, hãy thử loại bỏ lactose trong vài ngày. Nếu triệu chứng biến mất, khả năng cao bạn không dung nạp lactose. Tuy nhiên, để chẩn đoán chính xác, nên khám chuyên khoa tiêu hóa và làm xét nghiệm hỗ trợ (test hơi thở hydrogen, test dung nạp lactose…).
Cách kiểm soát nếu bạn gặp cả hai tình trạng
Một số người có thể mắc cả không dung nạp lactose lẫn IBS. Trong trường hợp này, cần kết hợp các giải pháp:
Chế độ ăn FODMAP thấp:
- Loại bỏ tạm thời các thực phẩm dễ lên men như lactose, hành tỏi, đậu, một số trái cây… sau đó tái thử từng loại để xác định nhóm gây kích thích.
Dùng sản phẩm không chứa lactose:
- Có thể thay thế bằng sữa không lactose, sữa hạt, hoặc dùng enzyme lactase bổ sung khi ăn sữa.
Tăng cường probiotics:
- Giúp cân bằng hệ vi sinh ruột, cải thiện triệu chứng IBS và tăng khả năng dung nạp lactose ở một số người.
Quản lý căng thẳng:
- Stress là yếu tố kích hoạt mạnh trong IBS. Thiền, yoga, ngủ đủ giấc và thư giãn tinh thần rất quan trọng.
Đừng chủ quan với những rối loạn tiêu hóa tưởng như nhỏ
Không dung nạp lactose và hội chứng ruột kích thích đều là những rối loạn không gây nguy hiểm ngay lập tức, nhưng có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống lâu dài. Nếu bạn thường xuyên gặp các vấn đề tiêu hóa sau ăn, đặc biệt là sau khi dùng sữa, đừng chỉ “chịu đựng cho qua”. Việc xác định đúng nguyên nhân – là IBS, không dung nạp lactose hay cả hai – chính là bước đầu tiên để kiểm soát tốt sức khỏe tiêu hóa của bạn.
Diễn viên Lệ Quyên chia sẻ hành trình cải thiện rối loạn tiêu hóa
Lựa chọn đúng để kiểm soát tốt sức khỏe tiêu hóa
Việc phân biệt giữa không dung nạp lactose và hội chứng ruột kích thích giúp bạn hiểu rõ cơ thể mình hơn, từ đó điều chỉnh chế độ ăn và sinh hoạt hợp lý. Tuy nhiên, nếu bạn gặp khó khăn trong việc kiểm soát triệu chứng dai dẳng của IBS – như đau bụng, đầy hơi, rối loạn đại tiện – có thể cân nhắc kết hợp thêm giải pháp hỗ trợ từ thảo dược tự nhiên.
IBS Tuệ Tĩnh là sản phẩm hỗ trợ được nghiên cứu dành riêng cho người mắc hội chứng ruột kích thích. Với thành phần chiết xuất từ dược liệu truyền thống như bạch truật, cam thảo, mộc hương, sản phẩm giúp:
- Giảm đau bụng, đầy hơi
- Hỗ trợ điều hòa nhu động ruột
- Cải thiện chất lượng đại tiện
- Tăng cường sức khỏe hệ tiêu hóa đường ruột
Sử dụng IBS Tuệ Tĩnh kết hợp với chế độ ăn FODMAP thấp và lối sống lành mạnh sẽ là hướng đi toàn diện, giúp bạn kiểm soát tốt hội chứng ruột kích thích và sống thoải mái hơn mỗi ngày.
Liên hệ ngay tổng đài miễn cước 1800 2295 hoặc truy cập website để đặt hàng ngay nhé!
