Phân không chỉ là chất thải của cơ thể mà còn là “tấm gương” phản ánh tình trạng sức khỏe đại tràng và hệ tiêu hóa. Thông qua màu sắc, hình dạng, kết cấu và mùi của phân, bạn có thể nhận biết sớm các vấn đề như rối loạn tiêu hóa, viêm đại tràng, xuất huyết tiêu hóa, thậm chí là ung thư đại tràng.
Bài viết này PGS.TS.BS. TTUT.Nguyễn Quang Duật – cố vấn chuyên môn của Dược phẩm Tuệ Tĩnh sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các dấu hiệu nhận biết phân bình thường và bất thường, giúp bạn tự đánh giá sức khỏe đại tràng tại nhà.
Phân bình thường có đặc điểm gì?
Phân khỏe mạnh thường có các đặc điểm sau:
- Màu sắc: màu nâu vàng hoặc nâu sẫm (do sắc tố stercobilin từ quá trình phân hủy bilirubin).
- Hình dạng: khuôn dài, mềm, không quá cứng hoặc quá lỏng (theo thang đo bristol, loại 3-4 là lý tưởng).
- Kết cấu: mềm mịn, không lẫn máu, chất nhầy hoặc thức ăn chưa tiêu hóa.
- Mùi: có mùi đặc trưng nhưng không quá hôi thối khó chịu.
Tần suất đi đại tiện: 1-2 lần/ngày hoặc ít nhất 3 lần/tuần.
Nếu phân có sự thay đổi bất thường về màu sắc, hình dạng hoặc kèm theo triệu chứng đau bụng, chướng hơi, có thể là dấu hiệu của bệnh lý đại tràng.
Các dấu hiệu bất thường của phân cảnh báo bệnh đại tràng
Thay đổi về màu sắc phân
Màu sắc phân thay đổi có thể do chế độ ăn uống hoặc bệnh lý:
Phân đen (melena):
Nguyên nhân: xuất huyết dạ dày, tá tràng, viêm loét đại tràng.
Dấu hiệu: phân đen như bã cà phê, mùi hôi thối do máu bị oxy hóa.
Phân đỏ tươi:
Nguyên nhân: trĩ, nứt kẽ hậu môn, polyp đại tràng, ung thư đại trực tràng.
Dấu hiệu: máu lẫn trong phân hoặc dính trên giấy vệ sinh.
Phân trắng, nhạt màu:
Nguyên nhân: tắc mật, viêm gan, xơ gan.
Dấu hiệu: phân bạc màu, có thể kèm theo vàng da.
Phân xanh lá:
Nguyên nhân: nhiễm khuẩn (salmonella, e. Coli), rối loạn tiêu hóa, ăn nhiều rau xanh.
Thay đổi về hình dạng và kết cấu
Theo thang đo bristol, phân được chia thành 7 loại:
| Loại | Mô tả | Nguyên nhân |
| 1-2 (cục cứng, rời rạc) | Táo bón | Thiếu chất xơ, mất nước, hội chứng ruột kích thích (ibs) |
| 3-4 (mềm, khuôn dài) | Bình thường | Tiêu hóa tốt |
| 5-7 (lỏng, nát) | Tiêu chảy | Nhiễm khuẩn, viêm đại tràng, không dung nạp thực phẩm |
Phân mỏng, dẹt (bằng chiếc bút chì): có thể do khối u đại tràng gây chèn ép.
Phân lẫn chất nhầy: viêm đại tràng, bệnh crohn, nhiễm ký sinh trùng.
Phân nổi: do nhiều khí hoặc mỡ không tiêu hóa (bệnh celiac, rối loạn hấp thu).
Mùi phân bất thường
Mùi thối khắm, tanh: nhiễm khuẩn đường ruột (clostridium difficile, giardia).
Mùi chua: rối loạn tiêu hóa, không dung nạp lactose.
Mùi khét (như mùi xăng dầu): xuất huyết tiêu hóa.
Các bệnh lý đại tràng liên quan đến phân bất thường
- Viêm đại tràng
Triệu chứng: đau bụng dưới, tiêu chảy hoặc táo bón, phân lẫn máu hoặc nhầy.
Nguyên nhân: nhiễm khuẩn, stress, ăn uống không lành mạnh.
- Hội chứng ruột kích thích (ibs)
Triệu chứng: đau bụng, đầy hơi, phân lúc lỏng lúc táo.
Nguyên nhân: rối loạn nhu động ruột, nhạy cảm với thức ăn.
- Ung thư đại tràng
Triệu chứng:
Phân có máu đen hoặc đỏ tươi.
Thay đổi thói quen đại tiện (táo bón xen kẽ tiêu chảy).
Phân mỏng, dẹt do khối u chèn ép.
Nguy cơ: người trên 50 tuổi, tiền sử gia đình, polyp đại tràng.
- Bệnh crohn và viêm loét đại tràng
Triệu chứng: tiêu chảy kéo dài, phân nhầy máu, sụt cân.
Khác biệt: bệnh crohn gây viêm toàn bộ ống tiêu hóa, còn viêm loét đại tràng chỉ ảnh hưởng đại tràng.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Nếu phân có các dấu hiệu sau, bạn nên đi khám ngay:
- Phân có máu (đỏ tươi hoặc đen)
- Tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài hơn 2 tuần
- Phân mỏng như bút chì sụt cân không rõ nguyên nhân
- Đau bụng dữ dội kèm sốt
Các xét nghiệm chẩn đoán thường gặp:
- Nội soi đại tràng
- Xét nghiệm phân tìm máu ẩn, ký sinh trùng
- Chụp CT/MRI nếu nghi ngờ khối u
Chuyên gia và các nghệ sĩ nói gì về IBS Tuệ Tĩnh
Cách cải thiện sức khỏe đại tràng qua phân
Ăn nhiều chất xơ (rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt).
Uống đủ nước (2-3 lít/ngày).
Hạn chế thực phẩm gây viêm (đồ chiên rán, rượu bia, thuốc lá).
Tập thể dục đều đặn để kích thích nhu động ruột.
Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt sau tuổi 40.
Phân là chỉ số quan trọng giúp đánh giá sức khỏe đại tràng. Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như thay đổi màu sắc, hình dạng, kèm theo đau bụng hoặc sụt cân, bạn nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Duy trì lối sống lành mạnh và chế độ ăn uống khoa học sẽ giúp đại tràng hoạt động tốt hơn, ngăn ngừa các bệnh nguy hiểm.
Thành phần Bạch Truật – vị thuốc quý kiện tỳ
Rễ bạch truật là thành phần chủ đạo trong IBS Tuệ Tĩnh, được mệnh danh là “thần dược” cho hệ tiêu hóa trong đông y. Với tính ấm, vị ngọt đắng, bạch truật có tác dụng kiện tỳ, táo thấp, giúp tăng cường chức năng tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng. Hoạt chất atractylodin trong bạch truật giúp giảm co thắt ruột, điều hòa nhu động ruột hiệu quả. Đặc biệt, thảo dược này còn có khả năng bảo vệ niêm mạc dạ dày, đại tràng khỏi các tác nhân gây kích ứng. Khi kết hợp với các vị thuốc khác trong công thức, bạch truật phát huy tối đa hiệu quả giảm đau bụng, đầy hơi do rối loạn đại tràng. Nghiên cứu lâm sàng cho thấy, bạch truật còn giúp tăng tiết dịch mật, hỗ trợ tiêu hóa chất béo hiệu quả hơn.
Hy vọng bài viết này hữu ích cho bạn! Nếu có thắc mắc, hãy liên hệ hotline 1800 2295 hoặc truy cập website để biết thêm thông tin chi tiết.
